COVID-19 Sürecinde Köyde ve Şehirde Yaşayan 65 Yaş ve Üzeri Bireylerde Malnütrisyon ve Beslenme Durumlari ile Depresyon Düzeylerinin Değerlendirilmesi
Evaluation of Malnutrition, Nutritional Status, and Depression Levels among Individuals Aged 65 and Over Living in Rural and Urban Areas during the COVID-19 Pandemic
DOI:
https://doi.org/10.51271/jashso.39Anahtar Kelimeler:
COVID-19- malnütrisyon- depresyon- yaşlı- kırsal-kentsel yerleşimÖzet
Amaç: Çalışma, COVID-19 pandemisi sırasında köyde ve kentte yaşayan 65 yaş ve üzeri bireylerin beslenme durumu, malnütrisyon riski ve depresyon düzeylerini değerlendirmeyi bu parametreler ile yerleşim yeri arasındaki ilişkileri incelemeyi amaçlamaktadır. Materyal ve Metod: Kesitsel ve tanımlayıcı nitelikteki araştırma Afyonkarahisar, Ankara ve Sakarya illerinde köyde ve kentte gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya 65 yaş ve üzeri toplam 123 birey (47 erkek, 76 kadın) dahil edilmiştir. Veri toplama araçları, sosyodemografik bilgiler, beslenme alışkanlıkları ve antropometrik ölçümleri içeren yapılandırılmış anket ile GDS, MNA ve NSI ölçekleridir. Antropometrik ölçümler vücut ağırlığı, boy uzunluğu, üst orta kol çevresi ve baldır çevresidir. Gruplar arası karşılaştırmalar ve korelasyonlar istatistiksel olarak analiz edilmiştir.
Bulgular: Kadınların BKİ ortalaması (33.40 ± 5.6 kg/m²), erkeklerin (29.40 ± 4.9 kg/m²) üzerine çıkmıştır (p<0.05). Mini nutrisyonel değerlendirme puanı erkeklerde (25.2 ± 2.62) kadınlara (23.7 ± 3.19) göre yüksek bulunmuş (p<0.05). Beslenme Tarama Girişimi kadınlarda (12.0 ± 4.96), erkeklerde (3.6 ± 3.08) daha yüksek, GDÖ puanı kadınlarda (10.7 ± 6.29), erkeklerde (6.7 ± 5.08) yüksek saptanmıştır (p<0.001).
Sonuç: Pandemide özellikle kadınlar ve kentte yaşayan yaşlılar malnütrisyon ve depresyon açısından risk altındadır. Beslenme eğitimi, fiziksel aktivite ve psikososyal destek programları yaşlıların beslenme ve ruh sağlığını destekleyebilir.
Referanslar
1. Aslan M, Hocaoğlu Ç. Yaşlanma, yaşlanma dönemiyle ilişkili psikiyatrik sorunlar. Düzce Univ Sağlık Bilim Enst Derg. 2017;7(1):53-62.
2. Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle yaşlılar, 2021 [İnternet]. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu; 2021. [Erişim tarihi: 29 Eylül 2022]. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636
3. Saka B, Özkulluk H. İç hastalıkları polikliniğine başvuran yaşlı hastalarda nütrisyonel durumun değerlendirilmesi, malnütrisyonun diğer geriatrik sendromlarla ilişkisi. Gülhane Tıp Derg. 2008;50(3):151-7.
4. Charlton KE, Nichols C, Bowden S, Lambert K, Barone L, Mason M, et al. Older rehabilitation patients are at high risk of malnutrition: Evidence from a large Australian database. J Nutr Health Aging. 2010;14(8):622-8.
5. Soysal G. Koronavirüs salgını, yaşlılık. Avrasya Sos Ekonomi Araştırmaları Derg. 2020;7(5):290-301.
6. Türkseven E, Can ÖN, Şimşek EE. Yaşlılarda algılanan sosyal desteğin geriatrik depresyon ile ilişkisi: Bir saha çalışması. Turk J Family Med Prim Care. 2020;14(2):203.
7. Dereli F, Uyanık G, Yıldırım JG, Kundakçı GA, Yılmaz M. 65 yaş üzeri bireylerin bağışıklama durumlarının belirlenmesi: Aile sağlığı merkezi örneği. İzmir Kâtip Çelebi Univ Sağlık Bil Fak Derg. 2022;7(2):299-305.
8. Worldometer. COVID-19 coronavirus pandemic [İnternet]. [Erişim tarihi: 17 Eylül 2025]. Erişim adresi: https://www.worldometers.info/coronavirus/,
9. Ercan M, Arıcı A. COVID-19 pandemi sürecinin yaşlılar üzerindeki biyo-psiko-sosyal etkileri üzerine bir değerlendirme. JADEM. 2020;1(3):5-22.
10. Kılıç Z, Bedir N. Bir grup yaşlı bireyin COVID-19 pandemisi sürecindeki uyku ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. STED. 2024;33(4):282-9.
11. Kahraman B, Uğur TD, Girgin D, Koçak AB. COVID-19 döneminde yaşlı olmak: 65 yaş ve üzeri bireylerin pandemi sürecinde yaşadığı sorunlar. Hacettepe Univ Edeb Fak Derg. 2022;39(1):124-43.
12. Ertan T, Eker E, Şar V. Geriatrik depresyon ölçeğinin Türk yaşlı nüfusunda geçerlilik, güvenilirliği. Nöropsikiyatri Arş. 1997;34(2):62-71.
13. Sarıkaya D. Geriatrik hastalarda Mini Nütrisyonel Değerlendirme (MNA) testinin uzun ve kısa (MNA-SF) formunun geçerlilik çalışması [Uzmanlık tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı; 2013.
14. Tari Selcuk K, Atan RM, Arslan S, Sahin N. Relationship between food insecurity and geriatric syndromes in older adults: A multicenter study in Turkey. Exp Gerontol. 2023;172:112054.
15. Krzymińska-Siemaszko R, Deskur-Śmielecka E, Kaluźniak-Szymanowska A, Kaczmarek B, Kujawska-Danecka H, Klich-Rączka A, et al. Socioeconomic risk factors of poor nutritional status in Polish elderly population: the results of PolSenior2 study. Nutrients. 2021;13(12):4388.
16. Selcuk KT, Arslan S, Aydın A, et al. Which screening tool performs best in identifying malnutrition risk among hospitalized older adults with cardiovascular disease? A diagnostic accuracy study comparing six different screening tools with GLIM criteria. Eur Geriatr Med. 2025;16:1493-1505. doi:10.1007/s41999-025-01187-y
17. Özgüneş N. Huzurevinde yaşayan yaşlılarda beslenme durumunun taranması: Tarama testleri kıyaslaması [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
18. Sinnett S, Bengle R, Brown A, Glass AP, Johnson MA, Lee JS. The validity of nutrition screening initiative DETERMINE checklist responses in older Georgians. J Nutr Elder. 2010;29(4):393-409.
19. Tari Selcuk K, Atan RM, Arslan S, Sahin N. Relationship between food insecurity and geriatric syndromes in older adults: A multicenter study in Turkey. Exp Gerontol. 2023 Feb;172:112054.
20. World Health Organization. Ageing and health [İnternet]. Cenevre: World Health Organization; 2022. [Erişim tarihi: 3 Kasım 2022]. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health
21. Nieroda M, Posso D, Seckam A. Women's expectations for system support for a healthy menopausal transition: A pilot study. Maturitas. 2024;190:108133.
22. Baygut H. Nutrition of the elderly. Health Sci. 2021;III:279.
23. Norman K, Haß U, Pirlich M. Malnutrition in older adults—recent advances and remaining challenges. Nutrients. 2021;13(8):2764.
24. Volkert D, Beck AM, Cederholm T, Cruz-Jentoft A, Hooper L, Kiesswetter E, et al. ESPEN practical guideline: Clinical nutrition and hydration in geriatrics. Clin Nutr. 2022;41(4):958-89.
25. Özütürker S. Erzincan’da yaşayan yaşlı bireylerin obezite değerleri. Erzincan Univ Sos Bil Enst Derg.12(2):393-403.
26. Sivertsen H, Bjørkløf GH, Engedal K, Selbæk G, Helvik AS. Depression and quality of life in older persons: a review. Dement Geriatr Cogn Disord. 2015;40(5-6):311.
27. Hubbard RE, Lang IA, Llewellyn DJ, Rockwood K. Frailty, body mass index, and abdominal obesity in older people. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2010;65A(4):377-81.
28. Flegal KM, Kruszon-Moran D, Carroll MD, Fryar CD, Ogden CL. Trends in obesity among adults in the United States, 2005 to 2014. JAMA. 2016;315(21):2284-91.
29. Popkin BM, Du S, Green WD, Beck MA, Algaith T, Herbst CH, et al. Obesity Reviews. 2020;21(11), e13128
30. Oliveira MR, Sudati IP, Konzen VDM, de Campos AC, Wibelinger LM, Correa C, et al. Covid-19 and the impact on the physical activity level of elderly people: a systematic review. Exp Gerontol. 2022;159:111675.
31. Dişli E, Samancıoğlu S. Geriatrik hastalarda malnütrisyon, düşme riski arasındaki ilişki. Karya J Health Sci. 2018;3(1):24-9.
32. Hoca M, Türker PF. Kıbrıs Gazimağusa’da yaşayan yaşlı bireylerin beslenme alışkanlıkları, beslenme durumları, yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Beslenme Diyet Derg. 2017;45(1):44-52.
33. Sivertsen H, Bjørkløf GH, Engedal K, Selbæk G, Helvik AS. Depression and quality of life in older persons: a review. Dement Geriatr Cogn Disord. 2015;40(5-6):311.
34. Norman K, Haß U, Pirlich M. Malnutrition in older adults—recent advances and remaining challenges. Nutrients. 2021;13(8):2764.
35. Oliveira MR, Sudati IP, Konzen VDM, de Campos AC, Wibelinger LM, Correa C, et al. Covid-19 and the impact on the physical activity level of elderly people: a systematic review. Exp Gerontol. 2022;159:111675.
36. Mattioli AV, Ballerini Puviani M, Nasi M, Farinetti A. COVID-19 pandemic: the effects of quarantine on cardiovascular risk. Eur J Clin Nutr. 2020;74(6):852-5.
37. Aksoydan E. Ankara’da kendi evinde, huzurevinde yaşayan yaşlıların sağlık, beslenme durumlarının saptanması. Turk Geriatri Derg. 2006;9(3):150-7.
38. Tulukçu G. Adana ili'nde iki farklı huzurevinde yaşayan yaşlılarda malnutrisyon durumunun tarama testleri ile belirlenmesi [yüksek lisans tezi]. Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversitesi; 2019.
39. Taşer S. Altmış beş yaş üstü bireylerde nütrisyonel durum, sosyodemografik özellikler, diğer sağlık değişkenlerinin mini mental test üzerine etkisi [yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi; 2019.
40. İncedal Irgat S. Yaşlı bireylerde kırılganlıkla malnütrisyon, sarkopeni, duygu durumu, günlük yaşam aktivitesi, beslenme durumunun ilişkisi [Doktora Tezi]. Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2021.
41. Yurtseven K. Depresyon hastalarında beslenme ile ilintili kan çinko, bakır düzeylerinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
42. Küçükerdönmez Ö, Köksal E, Rakıcıoğlu N, Pekcan G. Assessment and evaluation of the nutritional status of the elderly using two different instruments. Saudi Med J. 2005;26(10):1611-6.
43. Öden B. Yaşlı bireylerde sosyoekonomik statüye göre serbest zaman alışkanlıklarının, geriatrik depresyonun değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
44. Özer ŞD. Yaşlılarda malnütrisyon, depresyon ilişkisinin değerlendirilmesi [uzmanlık tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı; 2020.
45. Balcı E, Şenol V, Eşel E, Günay O, Elmalı F. 65 yaş üzeri bireylerin depresyon, malnutrisyon durumları arasındaki ilişki. Turk Halk Sağlığı Derg. 2012;10:37-43.
46. Borges MK, Romanini CV, Lima NA, Petrella M, Costa DL, An VN, et al. Longitudinal association between late-life depression (LLD) and frailty: Findings from a prospective cohort study (MiMiCS-FRAIL). J Nutr Health Aging. 2021;1-8.
47. Bruce ML. Depression and disability in late life: Directions for future research. Am J Geriatr Psychiatry. 2001;9(2):102-12.
48. Faulconbridge LF, Wadden TA, Berkowitz RI, Sarwer DB, Womble LG, Hesson LA, et al. Changes in symptoms of depression with weight loss: Results of a randomized trial. Obesity. 2009;17(5):1009-16.
49. Sayın M. Ankara’da bir aile sağlığı merkezine başvuran 65 yaş üstü hastaların beslenme durumunun değerlendirilmesi [uzmanlık tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı; 2021.
50. Cederholm T, Bosaeus I, Barazzoni R, Bauer J, Van Gossum A, Klek S, et al. Diagnostic criteria for malnutrition – An ESPEN consensus statement. Clin Nutr. 2015;34(3):335-40.
51. Saletti A, Johansson L, Yifter-Lindgren E, Wissing U, Österberg K, Cederholm T. Nutritional status and a 3-year follow-up in elderly receiving support at home. Gerontology. 2005;51(3):192-8.
52. Bayrak F, Ersoy S, Pala E. Ümraniye Durmuş Tanış Aile Sağlığı Merkezi’ne başvuran 65 yaş üzeri hastalarda malnütrisyon sıklığı, ilişkili durumlar. Abant Tıp Derg. 2021;10(1):93-103.
53. Vural BK, Zencir G, İnci FH. Üç farklı yerleşim alanında yaşlıların beslenme durumunun incelenmesi. İzmir Kâtip Çelebi Univ Sağlık Bil Fak Derg. 2018;3(2):1-7.
54. Choi E, Han KM, Chang J, Lee YJ, Choi KW, Han C, et al. Social participation and depressive symptoms in community-dwelling older adults: Emotional social support as a mediator. J Psychiatr Res. 2021;137:589-96.
55. Kim YJ, Kang HJ. The difference in human, social and cultural capital of the elderly in urban and rural areas. Int Inf Inst (Tokyo) Inf. 2015;18(5B):2181.
